Cillian Murphy và Christoher Nolan - Cặp bài trùng của Oscars

6 lần hợp tác cho một mùa bội thu tượng vàng 

Không phải bàn cãi, sau lễ trao giải Oscars lần thứ 96 ngày hôm qua, Cillan Murphy chính thức trở thành niềm tự hào của người Ai Len. Được xướng tên Nam diễn viên của năm trong sự tán thưởng của rất nhiều người, tài tử 47 tuổi đến từ xứ Cork trong bộ suit đen và sơ mi trắng đón nhận niềm vinh dự với tư cách một diễn viên Ai Len được tôn vinh với giải Oscars danh giá. Ở quê nhà, người ta so sánh tượng vàng của Murphy như một ly Guinness - loại bia đặc sản và là niềm tự hào của Ai Len, như thể họ chỉ chờ đến dịp này để vỡ oà những tán dương cho một nghệ sĩ như Murphy. 

Murphy, với khuôn mặt mơ màng ửng đỏ của mình, không còn hình bóng của cha đẻ bom nguyên tử J. Robert Oppenheimer trong bộ phim làm mưa làm gió điện ảnh mùa hè năm 2023. Trong những thước phim đó, anh là một thiên tài, một nhà khoa học, một kẻ dù không muốn cũng vẫn bị lôi kéo vào những ván cờ chính trị và cuộc đại chiến thế giới. Cũng ở đó, anh trở thành tội đồ của lịch sử. Những xung đột nội tâm đầy phức tạp trong tấm phông nền quá khứ có thực ấy được Cillian Murphy khắc họa theo kiểu rất Murphy: từ đôi mắt buồn của anh, dáng đi ưu tư và kiểu diễn mà chẳng giống diễn. 

Christopher Nolan một lần nữa đã đúng khi làm việc với Murphy cho bộ phim tiểu sử đầu tiên của mình. Không cần anh phải thừa nhận điều ấy. Một giải Oscars cho Nam chính xuất sắc nhất và một giải Oscars cho Đạo diễn của năm cũng đã đủ để cặp bài trùng nhận về quả ngọt cho hai thập kỷ hợp tác. 

Điều đáng nói là, trong 6 bộ phim trải dài suốt quãng thời gian này, Murphy luôn chỉ được thấy mặt và nhớ đến như một diễn viên phụ, đến mức nhiều người cũng tự hỏi vì lý do gì Nolan chẳng bao giờ cho anh một vai chính so với thực lực đã được kiểm chứng của Murphy ở các dự án khác. Nhưng Nolan có lý lẽ riêng. Từ những bộ phim indie đầu tay kinh phí thấp như Memento, cho đến bom tấn đúng nghĩa như Tenet với những cái tên mới như Robert Pattison và Josh Washington hay Dunkirk với nam ca sĩ Harry Styles, dàn diễn viên trong phim của Nolan khi mới được công bố luôn gây ra một kiểu hiệu ứng “bán tính bán nghi”. Rồi khi phim ra mắt, chẳng ai có thể phủ nhận được một sự thật rằng những nhân vật như vậy đã được “đo ni đóng giày” cho riêng họ. 

Không phải bàn cãi, sau lễ trao giải Oscars lần thứ 96 ngày hôm qua, Cillan Murphy chính thức trở thành niềm tự hào của người Ai Len. Được xướng tên Nam diễn viên của năm trong sự tán thưởng của rất nhiều người, tài tử 47 tuổi đến từ xứ Cork trong bộ suit đen và sơ mi trắng đón nhận niềm vinh dự với tư cách một diễn viên Ai Len được tôn vinh với giải Oscars danh giá.

Dù Nolan đã từng nhận giải Oscars cho bộ phim hay nhất năm với Inception, nhưng Oppenheimer mới là phim đưa anh chạm tay đến tượng vàng đầu tiên cho hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất. Với một tài năng như thế, sự tôn vinh cần thiết dù sớm hay muộn rồi cũng sẽ xảy ra. Với Nolan, Oscars có lẽ cũng chẳng quan trọng bằng những ý tưởng điên rồ và thách thức để hiện thực hóa những kịch bản gốc đầy tham vọng. Nolan, nếu không nổi tiếng vì tất cả những thành công phòng chiếu và ngôn ngữ điện ảnh và sớm hay muộn cũng sẽ trở thành một kiểu kinh điển mới của Hollywood, thì cũng đã và đang được biết đến như một đạo diễn luôn biết mình muốn gì và làm gì. Từ việc chọn chiếc camera để quay phim cho đến việc ưu tiên dành ra vài năm chỉ để viết một kịch bản về lỗ hổng thời gian như Interstellar, hay siêu thực như đột nhập vào giấc mơ của người khác để cấy ghép những hạt giống suy nghĩ trong Inception, một khi có cái tên Nolan bảo chứng là chẳng ai cần phải hồ nghi. Thay vào đó, họ háo hức và chờ đợi để một lần nữa bước vào thế giới trong tưởng tượng của một đạo diễn thiên tài và chưa bao giờ thất bại. 

Cũng ở thế giới ấy, cứ thỉnh thoảng họ bắt gặp một hình bóng quen thuộc là Cillan Murphy, lúc thì là Jonathan Crane trong Batman Begins và The Dark Knight, lúc thì là con trai một tỉ phú trong Inception, nhưng cũng có khi là một anh lính trong quân đội Anh tham gia trận chiến thảm khốc Dunkirk của Thế chiến thứ 2, rồi cuối cùng là vai diễn cột mốc trong sự nghiệp – Oppenheimer. Murphy là đại diện cho một nhân ảnh u sầu và nội tâm, một mảnh ghép không thể thiếu để hoàn thiện bức mosaic trong nhiều dự án phim của Nolan. Chính Murphy cũng từng thừa nhận anh chẳng cần biết mình sẽ đóng vai gì, miễn Nolan gọi là anh sẽ nhận lời (Oppeneimer cũng đã khởi đầu như vậy). Sau Oscars, Murphy chính thức chia sẻ với báo giới rằng bất chấp những vai diễn đưa anh đến với công chúng toàn cầu như một gã gangster ở Manchester Tom Shelby trong Peaky Blinders hay một anh nông dân nổi dậy trong cuộc nội chiến ở Ailen vào đầu thế kỷ 20 trong The Wind That Shakes the Barley, “nếu khán giả chỉ nhớ đến tôi như gương mặt gắn với những bộ phim của Nolan, tôi cũng hài lòng.”

Từ Batman đến tình bạn hiếm có

Tất cả khởi đầu vào một ngày đầu những năm 2000, khi Murphy đến thử vai cho nhân vật Bruce Wayne trong bộ phim Batman Begins đầu tiên (sẽ ra mắt vào năm 2005). Đôi mắt sáng nhưng buồn và cái nhìn xoáy sâu vào nội tâm đối phương của Murphy chính là ấn tượng đầu tiên với Nolan, đến mức Nolan đã muốn làm việc với Murphy chỉ vì diện mạo chẳng có gì giống với kiểu đẹp trai theo “chuẩn soái ca” của Hollywood. Murphy từng chia sẻ trong một bài phỏng vấn rất lâu sau đó rằng mình đã rất muốn có được vai Batman (cuối cùng thuộc về Christian Bale), nhưng cả hai cùng lúc biết rằng ở thời điểm đó không có bóng dáng của một anh hùng Batman trong nam diễn viên trẻ tuổi bước ra từ sân khấu kịch nghệ như Murphy. Thay vì trở thành anh hùng, Murphy được chọn cho vai phản diện Dr. Jonathan Crane. Vai diễn này cũng chính là khởi đầu cho một tình bạn bền bỉ trong thế giới điện ảnh.

“Tôi nghĩ Chris là người tiên phong mới của điện ảnh, bên cạnh những cái tên như Paul Thomas Anderson hay Quentin Taratino. Tôi luôn ngưỡng mộ những nhà làm phim xuất sắc và những bộ phim có quy mô lớn,” - Murphy nói về Nolan. Nếu có ai ở Hollywood đã làm việc với Nolan đủ nhiều để hiểu đạo diễn này cần gì, thì một trong số đó chắc chắn phải là Cillian Murphy, và nếu có ai đã theo dõi Murphy để thấy được sự biến đổi của anh từ một anh chàng không đủ phức tạp để vào vai Batman, cho đến vai diễn Tom Shelby đầy gai góc và cô độc tột cùng trong một xã hội bấn loạn của thành phố cảng nước Anh, thì chắc chắn Nolan cũng là một trong số đó. “Tommy Shelby là một nhân vật đặc biệt chỉ bằng sự hiện diện của anh ta. Khi anh ta bước vào phòng, tất cả đều câm lặng, như thể anh ta sở hữu nơi chốn đó. Ở một khía cạnh nào đó, điều này rất giống với Batman,” Nolan chia sẻ trong cuộc trò chuyện với Murphy. Cillian Murphy thừa nhận Tommy Shelby vừa là sự phát triển của anh trên cương vị diễn viên, vừa là lựa chọn có chủ đích để xây dựng một nhân vật phức tạp như Shelby. Vậy là Murphy đã trở thành phiên bản Batman của chính mình, dựa vào cái Nolan miêu tả “năng khiếu, một công cụ của Murphy, để thể hiện thứ tôi chưa từng thấy trước đây!”

Không thể phủ nhận vai diễn này đã mang đến cho Nolan một ấn tượng khác về Cillan Murphy, khi rốt cục anh đã khám phá ra được “công cụ” nghệ thuật có tính toán của mình là gì, thay vì chỉ một đôi mắt buồn và biểu cảm nội tâm. Dù Oppenheimer không được viết với suy nghĩ Murphy sẽ là nhân vật chính, nhưng khi kịch bản hoàn thiện với sự tưởng tượng của Nolan về một Oppenheimer trong phim, anh biết chỉ có một diễn viên có thể làm được điều này: Cillan Murphy.

Oppenheimer là một anh hùng, nhưng cũng là một nhân vật ái kỉ. Murphy không chỉ đáp ứng hình mẫu của nhân vật có thực này, mà theo Nolan, anh còn là một diễn viên hoàn hảo để diễn tả tính cách ái kỉ trong tâm thế anh hùng một cách chân thực nhất. Trong một bài phát biểu trao giải, Nolan cởi mở thừa nhận Murphy là một trong những diễn viên giỏi nhất trong thế hệ của anh, từ góc độ của một đạo diễn, một người bạn và một đồng nghiệp. Nếu 2 thập kỷ làm việc cùng nhau mang lại cho cả hai nghệ sĩ này một yếu tố duy nhất, một công thức dẫn đến Oscar, thì đó chính là cách cả hai giao tiếp để tin tưởng nhau. “Tôi luôn thấy thú vị khi làm việc với Cillian bởi anh ấy có một tài năng thiên bẩm, tôi đã nhìn thấy sự sáng tạo ngay từ những buổi đầu.... Anh ấy luôn thử thách bản thân trong các dự án điện ảnh, và tôi chẳng ngạc nhiên với những thành công anh ấy đã và sẽ nhận được,” Nolan nói về Murphy.

“Thích thử thách bản thân” là mẫu số chung hiển nhiên của cả Murphy và Nolan, nhìn từ những dự án cả hai theo đuổi trong suốt sự nghiệp. Dù Nolan chỉ nhỉnh hơn Murphy vài tuổi, nhưng cả hai dường không có mấy khác biệt khi sinh ra trong cùng một thời đại, và được nuôi dưỡng trong cùng một môi trường nghệ thuật tinh lọc của những tác phẩm điện ảnh đương đại.

Một ngày, cả Nolan và Murphy cùng đứng trong kho CD ở Paris và nói về những bộ phim gây ảnh hưởng sâu sắc đến cả hai, họ nói về những bộ phim kinh điển Anh, về La Haine của Pháp, về Citizen Kane... Họ không biết rằng vài tháng sau đó, cả hai sẽ đứng trên bục Oscars với bức tượng vàng để cùng chia sẻ những vinh quang xứng đáng, và để nói về tình bạn đặc biệt của điện ảnh đương thời.