Anthony Bourdain đã dành phần lớn thời gian trong hai thập kỷ qua cho những chuyến đi khắp thế giới. Bên cạnh giới thiệu các món ăn ngon tại mỗi vùng đất, ông còn truyền tải đến người hâm mộ những câu chuyện về văn hóa, xung đột và con người. Tất cả kết hợp với nhau tạo nên “công thức” giúp vị đầu bếp tài ba này nhận được sự yêu mến và kính trọng cả trong lẫn ngoài lĩnh vực ẩm thực. Vô số copycat xuất hiện với mong muốn trở thành một Bourdain tiếp theo, nhưng họ khó lòng đạt được thành tựu như những gì ông đã làm. Bởi sự nghiệp của Bourdain không chỉ được xây dựng nên từ công thức, và cuộc đời ông không chỉ xoay quanh ẩm thực.
Hôm 8/6 vừa qua, cả thế giới bàng hoàng khi nghe tin Anthony Bourdain tự tử khi đang quay chương trình tại Pháp. Sự ra đi đột ngột của ông để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho các tín đồ ẩm thực, du lịch lẫn truyền hình. Nỗi mất mát này càng lớn lao hơn hết bởi Bourdain không chỉ là một vị đầu bếp nổi tiếng với những hành trình tìm kiếm địa điểm ăn uống hấp dẫn, mà còn nhiều hơn thế nữa. Ông hiểu rằng ngôn từ, câu chuyện cùng hình ảnh chuyển động có sức mạnh vượt xa tưởng tượng; và cách những yếu tố này kết hợp tạo ra các chương trình truyền hình có thể truyền cảm hứng, trở thành động lực cho mọi người lại càng tuyệt vời hơn nữa.
Được vinh danh như một đầu bếp hàng đầu thế giới, nhưng ít ai biết được quá khứ của Bourdain. Ông từng bỏ học để theo nghiệp nấu ăn, sau đó vướng vào cocaine và heroin, rồi phải trải qua 8 năm để cai nghiện. Tham vọng trở thành một vị đầu bếp vĩ đại đã thôi thúc ông đến học việc tại nhà hàng Les Halles ở New York vào thập niên 1990. Ấy vậy mà đến tuổi 40, con đường trở thành đầu bếp nổi tiếng vẫn còn mờ mịt.
Bourdain bắt đầu sự nghiệp khi khái niệm đầu bếp-người nổi tiếng vẫn chưa xuất hiện. Đến New York hồi đầu những năm 1980, ông chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi văn hóa punk rock và dần tạo nên một thế giới quan khác biệt – tân tiến và năng động hơn – so với thế hệ trước. Việc đầu tiên khiến ông nổi tiếng không phải về tài nghệ nấu nướng, mà là bài báo ông viết cho tờ New Yorker. Trong bài, ông đã lột bỏ vẻ bề ngoài bóng bẩy của ngành công nghiệp nhà hàng, tiết lộ cho bạn đọc những gì thực sự diễn ra ở nhà bếp nơi các món ăn được trình bày đẹp mắt ra đời.
Bài viết đã mở đường cho ông viết nên cuốn hồi ký Kitchen Confidential, và sau đó là các chương trình du lịch ẩm thực Food Network, Travel Chanel hay Part Unknown vẫn còn dang dở cho CNN. Chúng ta dõi theo những chuyến phiêu lưu của ông, từ West Virginia đến Beirut, nhìn ngắm thế giới bằng con mắt của ông. Thậm chí khi đã có danh tiếng, văn hóa punk vẫn tồn tại trong máu của Bourdain. Ông muốn tìm kiếm những giá trị đích thực của cuộc sống, thắp lên tia sáng cho tầng lớp lao động, cho thấy bằng cấp không phải là tất cả, và tìm thấy niềm vui ở bất cứ đâu và bất cứ ai, từ các nhà hàng 5 sao đến đường phố Bangkok đông đúc.
Suốt thời gian dài, và thậm chí đến ngày nay, người ta chỉ để tâm đến những gì được trình bày trên đĩa chứ không cần biết điều gì diễn ra trong gian bếp. Quan điểm này khiến thế giới ẩm thực trở nên đơn điệu và không nhận được sự trân trọng đúng mức. Với Bourdain, mỗi món ăn đều là khởi đầu cho một cuộc trò chuyện: Đó là phương tiện để chúng ta tiếp cận và tìm hiểu sâu hơn về các nền văn hóa. “Mọi người tiết lộ rất nhiều về bản thân trong cách lựa chọn thực phẩm”, ông cho biết trong một buổi nói chuyện hồi cuối năm 2016. “Khi ăn ở cánh đồng Chum của Lào và biết rằng có hàng triệu tấn bom chưa nổ vẫn còn nằm dưới lòng đất, dòng suy nghĩ về điều gì đã, đang và sắp diễn ra ở đây, với những con người nơi đây, mở ra thôi thúc tôi tìm kiếm câu trả lời”. Chính sự tò mò đó đã giúp Bourdain duy trì tình yêu cho hành trình khám phá thế giới ẩm thực xuyên suốt nửa đời người đã qua.
Giống như bất kỳ người kể chuyện tuyệt vời nào, ông suy nghĩ không mệt mỏi về cách trình bày những câu chuyện của mình. Tình yêu của ông cùng đội ngũ với điện ảnh là động lực để họ thực hiện các tập phim theo những cách sáng tạo hơn và tạo nên sức ảnh hưởng lớn hơn. Ví dụ, trong tập về Noma, họ tìm cảm hứng từ đạo diễn Terrence Malick và nhà quay phim của Emmanuel Lubezki của bộ phim Tree of Life, với camera luôn di chuyển và rung, thỉnh thoảng gợi lên trạng thái như đang mơ mộng.
Bourdain và êkip của mình tích cực làm việc để tạo nên sự khác biệt mang tính tiên phong. “Bạn để ý rằng trong các chương trình của tôi, bạn sẽ không bao giờ nghe tôi nói nhiều về cảm nhận món ăn, kiểu như ‘tôi cực kỳ thích mùi vị nhè nhẹ của hoa nhài và nghệ tây như đang tan chảy trong miệng’. Tôi không nói như thế, mà chỉ ‘ồ, món này thật tuyệt’. Điều quan trọng là bạn cảm nhận được những điều thú vị đang diễn ra, ai đang làm điều đó và hiểu cả về một xã hội chứ không phải chỉ một món đặc sản”. Họ không làm các chương trình dạy nấu ăn hay phê bình ẩm thực đơn thuần, mà truyền tải cả một câu chuyện về vùng đất, con người nơi món ăn sinh ra.
Dù qua đời khi vẫn còn nhiều dự định dang dở, nhưng ai cũng hiểu rằng Anthony Bourdain đã sống một cuộc đời không có gì phải hối tiếc. Ông nấu ăn, viết lách, du lịch, ghi dấu trên truyền hình và được nhiều người trên khắp thế giới mến mộ, những gì ông làm sẽ vẫn vẹn nguyên giá trị. “Tôi không muốn phân tích thức ăn. Tôi muốn trải nghiệm nó một cách đầy cảm xúc. Tôi muốn mỗi món ăn sẽ nhắc nhở mình về một khoảnh khắc hạnh phúc, hoặc tại một nơi nào đó, bạn sẽ cảm thấy vui vẻ với món ăn yêu thích của mình”.