Có lẽ nhiều du khách đã để ý, thời gian gần đây xuất hiện một chiến thuật quảng cáo mới vô cùng hữu hiệu. Không kể điểm đến là Nam Cực hay Na Uy, mỗi khi mở một tờ brochure du lịch, ta sẽ bắt gặp dòng chữ thôi thúc: “Hãy chiêm ngưỡng vẻ đẹp này, trước khi chúng biến mất!”
Chiêu trò quảng cáo này có tác dụng vì nó được căn cứ vào những hậu quả rõ rệt từ biến đổi khí hậu, dẫn đến việc nhiều người kéo nhau đi trải nghiệm thiên nhiên trước khi quá muộn. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đã hưởng lợi rất nhiều từ “cơn sốt” du lịch xanh này. Nhưng trong thực tế, những kỳ quan thiên nhiên này vẫn sẽ tồn tại lâu sau khi nhân loại đã tuyệt chủng.
“Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu không đe doạ quá nhiều đến môi trường tự nhiên, chúng chỉ đe doạ sự sống còn của con người mà thôi,” ông Court Whelan – nhà tự nhiên học và cố vấn mảng bền vững của công ty du lịch Natural Habitat Adventures – cho biết. “Sự sống trên Trái Đất vẫn sẽ tiếp diễn, chỉ có chúng ta là biến mất.”
Một số cảnh quan có thể sẽ bị mai một, ví dụ như sông băng Saint-Sorlin (dự đoán sẽ tan hoàn toàn vào năm 2050), nhưng hầu hết các hệ sinh thái trên Trái Đất vẫn sẽ được thiên nhiên tự bảo tồn. Thế nhưng, việc du khách đổ xô tới thăm thú những địa danh nổi tiếng lại gây ra hậu quả là khiến những cảnh quan vốn đã mong manh đó phải chịu thêm nhiều tác động trực tiếp từ con người.
Vậy phải chăng tất cả đã quá muộn? Liệu du khách vẫn chỉ nên quanh quẩn tại những địa điểm quen thuộc?
Mùa hè năm ngoái, tôi đã chu du tới miền Đông Greenland rồi di chuyển qua một số địa danh nổi tiếng khác. Chúng tôi bắt đầu hành trình tại bán đảo Reyjanes ở Iceland với mục đích tham quan khu vực địa nhiệt Krýsuvík, động nham thạch Raufarhólshellir và vùng địa chất còn sót lại sau sự kiện núi lửa Sundhnúksgígar phun trào vào tháng 8/2024. Sau khi hạ cánh tại tỉnh Kulusuk, Greenland, chúng tôi đi trực thăng tới thị trấn nhỏ Angmagssalik. Từ đó, cả đoàn đi thuyền qua vịnh băng Ikasartivaq Fjord tới khu rừng bảo tồn tự nhiên thuộc quyền sở hữu của NatHab, được đi vào vận hành với sự hợp tác của tổ chức WWF để giảm thiểu phát thải từ các hoạt động du ngoạn, giải trí.
Khu vực cắm trại có tám chiếc lều cá nhân, một lều bạt chung, nhà yurt mái nón, nhà tắm, và nhà xưởng. Nơi đây, những phiền hà từ điện thoại và thiết bị điện tử khác được bỏ lại phía sau. Chúng tôi được tiếp đãi những món ăn thanh đạm của đầu bếp Mary Savage. Trong ngày, hướng dẫn viên Colby Brokvist và Eddie Savage đưa chúng tôi đi tham quan tìm hiểu về môi trường xung quanh, lịch sử tự nhiên, và những vấn đề đang làm cản trở cuộc sống của cộng đồng Inuit bản xứ.
Trong suốt chuyến đi, tất cả chất thải hữu cơ đều được đổ vào những chiếc túi tự phân huỷ. Toàn bộ thức ăn dư thừa sẽ được đoàn chó kéo xe “xử lý.” Nguồn điện được phát ra từ những hệ thống chạy bằng xăng và propan. Báo cáo tổng kết chuyến đi cho biết rằng mỗi vị khách chỉ thải ra vỏn vẹn 0.904 tấn mét CO2e từ lượng điện sử dụng. Sau khi đoàn khách đi khỏi, khu vực lều trại được dọn dẹp sạch sẽ không để lại bất cứ dấu vết gì.
Du khách cũng có thể chọn tham gia chương trình tour chèo thuyền quanh vịnh băng Sermilik Fjord để chiêm ngưỡng các tảng băng trôi to bằng những toà nhà văn phòng và tham quan thung lũng nước ngọt trên nền dãy núi xanh rờn. Khi chèo quanh khu vực núi băng Apusiaajik, những vị khách may mắn sẽ có cơ hội ngắm nhìn những đàn cá voi lưng gù bơi lội giữa những mảng băng trôi mong manh. Trong hai thập kỷ qua, khoảng 4.7 ngàn tỷ tấn băng từ ngọn núi này đã tan chảy khiến nước biển dâng lên khoảng 1.2 cm và đe doạ sự đa dạng sinh học trong khu vực.
Với diện tích bằng ¼ Hoa Kỳ và dân số nhỏ chỉ khoảng 60.000 người, phần lớn đất Greenland vẫn là thiên nhiên hoang sơ. Trong thời gian tới, đất nước này dự kiến sẽ đón chào thêm nhiều du khách, tương đương với đà phát triển của Iceland khoảng 10 năm về trước.
Theo một nghiên cứu năm 2021 của Hội đồng Du lịch thế giới, khí thải từ thị trường du lịch chiếm khoảng 8 – 11% khí thải nhà kính toàn cầu. Trong số đó, đa phần các du khách đến từ những nước phát triển, họ đi máy bay tới các điểm du lịch rồi đi thuyền chạy xăng quanh các vịnh băng. Và sự thật này làm dấy lên một câu hỏi khá nhạy cảm: liệu những doanh nghiệp cung cấp dịch vụ “du lịch xanh” như NatHab chỉ đang chạy theo xu hướng và khai thác thiên nhiên vì lợi nhuận?
Nhưng có lẽ những chuyến đi này góp phần nâng cao nhận thức về môi trường tự nhiên. “Mọi người thường không quan tâm đến những thứ mà họ không biết,” ông Whelan cho biết thêm rằng hàng năm, công ty NatHab trích ra 1% lợi nhuận thu được cùng một khoản 176.000 USD cho tổ chức WWF – trong 20 năm qua, doanh nghiệp này đã đóng góp tổng cộng 6 triệu USD cho WWF. Họ cũng thường xuyên đầu tư vào những dự án nghiên cứu giảm thiểu CO2 trong không khí, và chế tạo nguyên liệu máy bay từ chất thải nông nghiệp hay dầu mỡ nấu ăn. “Trên các chuyến đi, du khách có cơ hội tìm hiểu và làm quen với địa chất, thiên nhiên, và được phổ biến về những ảnh hưởng tiêu cực đang xảy ra với môi trường sống.” Ông Whelan chia sẻ.
World Wide Fund là tổ chức lớn nhất về bảo tồn môi trường tự nhiên và đa dạng sinh học, với văn phòng ở hơn 100 quốc gia trên thế giới. Từ năm 1995 đến nay, WWF đã hoạt động cùng gần 3.000 khu vực bảo tồn và quyên góp trên 1 tỷ USD cho hơn 12.000 dự án bảo vệ môi trường.
“Sau khi trở về từ Iceland, tôi cảm thấy một nỗi niềm thôi thúc tìm hiểu và quyên góp thêm cho những quỹ bảo tồn môi trường,” ông Blake Waltrip chia sẻ về trải nghiệm của mình tại Bãi biển Kim Cương. “Khi nhận ra những tảng băng trôi vĩ đại đang dần biến mất, tôi cảm thấy vô cùng bứt rứt. Giờ đây, chúng tôi cố gắng làm bất cứ những điều có thể vì môi trường, gia đình tôi di chuyển bằng xe điện, sử dụng điện Mặt trời, và cẩn thận phân loại rác thải để tái chế.”
Gia đình Waltrip là một trường hợp đặc biệt vì từ trước đó họ đã có ý thức cao về việc bảo vệ môi trường. Vậy còn những người chưa có hiểu biết đó thì sao? Để thu hút những khách hàng tiềm năng, một số doanh nghiệp như Guardian of the Reef ra mắt các chương trình ưu đãi 10 – 20% cho những trải nghiệm tuỳ biến đưa du khách đến tham quan rặng san hô Great Barrier Reef tại Úc và tìm hiểu về sinh học biển.
Với những vị khách muốn khám phá quần đảo Galapagos, công ty Ecoventura sẵn sàng cung cấp những chương trình tour tuân thủ theo quy luật bảo toàn môi trường tự nhiên khỏi những loài vật xâm lấn. Tất cả rác thải đều được chuyển đến nhà máy tái chế đặt trên đất liền, trong khi nước thải sẽ được lọc lại và chuyển về nguồn nước dự trữ. Du thuyền riêng của công ty là mẫu lai hợp với 2 tua bin gió và 40 miếng pin Mặt trời, giúp giảm thải khí carbon trong mỗi chuyến du ngoạn.
Tuy nhiên, mặc dù các công ty dịch vụ đã có những nỗ lực lớn nhỏ, cơn "sốt" du lịch vẫn gây ra những hậu quả khác. Gần đây, dân số của quần đảo Galapagos đã tăng đột biến lên 30.000 người – chủ yếu là cộng đồng di cư từ đất liền Ecuador để phục vụ đón tiếp du khách. Theo các chuyên gia, đây là một chuyển biến không mấy tích cực khi con người xâm lấn vào vùng thiên nhiên hoang sơ vốn có. Vậy nhưng ông Whelan đưa ra nhận định rằng nếu thị trường du lịch dừng lại, những quý ông quý bà thượng lưu sẽ lại dành số tiền sẵn có để mua sắm những món đồ hay thực hiện những dự án kém bền vững.
Theo thông số của trang web Expedia.com, 90% số người dùng bày tỏ mong muốn thực hiện hoạt động du lịch một cách bền vững, nhưng môi giới du lịch Amy Parker cho thấy một thực tại khác.
“Tôi thường trao đổi kỹ với khách hàng để có thể hỗ trợ họ book những địa điểm và nơi ở phù hợp,” bà chia sẻ trải nghiệm của mình. “Nhiều du khách không mấy sẵn lòng trả giá cao như vậy cho một chuyến đi, mặc dù chúng tôi luôn giải thích rằng những công ty du lịch bền vững phải đề mức giá đó không chỉ để phục vụ du khách trên chuyến đi mà còn để góp phần thực hiện các dự án bảo tồn thiên nhiên và hỗ trợ những cộng đồng dân cư trong khu vực.”
Để giải quyết vấn đề về giá cả, công ty NatHab thường xuyên chia sẻ bí quyết kinh doanh với những đối thủ trực tiếp trên thị trường.
“NatHab là doanh nghiệp tiên phong trong việc tổ chức những chương trình du lịch hoàn toàn xanh, không phát ra khí thải. Và nhiều công ty khác đã bày tỏ hi vọng tìm hiểu phương pháp của chúng tôi. Vì thế, chúng tôi thường xuyên chia sẻ các bảng tính, thông tin hữu ích, và cả quy trình làm việc với các công ty du lịch khác trên thị trường,” ông Whelan cho biết. “Thị trường sẽ ngày một phát triển hơn khi tất cả chúng ta đều đoàn kết để cùng nhau hướng về một mục tiêu.”